Constantinopel en het Byzantijnse Rijk

Zelfverzekerdheid is een zegen en een vloek

In het jaar 330 na Christus verplaatst keizer Constantijn de Grote de hoofdstad van het Romeinse Rijk van Rome naar een stad die later naar hem vernoemd zal worden: Constantinopel. Dat is een verstandige beslissing, want de nieuwe hoofdstad ligt strategisch gezien veel beter aan een kruispunt van zowel land- als zeeroutes. Ook ligt de stad een stuk dichter bij het steeds belangrijker wordende oosten.

Bovendien stelt deze beslissing het Romeinse Rijk in staat om nog bijna duizend jaar te blijven bestaan als in 476 na Christus het West-Romeinse Rijk valt. Terwijl bij ons de middeleeuwen beginnen en wij de Griekse en Romeinse kennis, kunst en literatuur kwijtraken, legt Constantijn in het Oost-Romeinse Rijk de grondslag voor wat zich later tot het Byzantijnse Rijk zal ontwikkelen.

Terwijl wij in hutjes van klei wonen en langzaamaan beginnen te bouwen aan kleine koninkrijkjes, leven de Byzantijnen in grote steden met lopend water en behouden zij de teksten uit en hun kijk op de klassieke oudheid. Zij maken de meest spectaculaire gebouwen, zoals de Hagia Sophia in 537, en de meest spectaculaire kunst, zoals de prachtige gouden mozaïeken. Ook beschermen zij ons tegen de Arabische – en later de Turkse – veroveringen van West-Europa.

Toch krijgt het Byzantijnse Rijk maar een klein hoofdstuk in onze geschiedenisboeken. Het telt voor ons eigenlijk niet echt mee. Griekenland en Rome vallen nog mooi binnen de grenzen van West-Europa en zijn daardoor voor ons toegankelijk. Maar Constantinopel ligt net te ver weg, ook cultureel gezien. Het past niet in ons straatje. Griekenland, Rome, de Renaissance en de Moderne Tijd: zo loopt de geschiedenis voor ons in een mooie, overzichtelijke lijn.

Maar waarom zijn wij de Byzantijnen vergeten? Waarom zijn wij niet zo bereid om het Byzantijnse Rijk te zien als beschermer van het westen, terwijl we de Spaanse overwinningen op de Arabieren wel zo zien? Het verhaal van Constantinopel gaat over zien en gezien worden. Voel jij je wel eens niet gezien? Wat weten anderen niet over jou? Hoe wil jij graag gezien worden?

Foto: Oud Istanbul met de Süleyman moskee op de achtergrond en de Nieuwe moskee op de voorgrond, door David Bourchier onder licentie CC BY 2.0