Enheduanna

Wie schrijft, die blijft

Enheduanna heeft een bijzondere plaats in de geschiedenis. Zij is tot nu toe de allereerste schrijver waar iets over bekend is. Enheduanna leeft in de 23e eeuw voor onze jaartelling en is hogepriesteres in de stad Ur, een van de eerste steden ter wereld in Sumer, in het zuidelijke deel van Mesopotamië.

Het schrift bestaat dan al een aantal eeuwen, maar wordt interessant genoeg eerst nog niet gebruikt voor literatuur of poëzie. Nee, het wordt door kooplieden en handelaren gebruikt voor boekhouding. Verrassend veel van de oudste teksten ter wereld gaan namelijk over tarwe en geiten.

Enheduanna gaat het schrift gebruiken voor iets anders. Haar vader is namelijk niemand minder dan de beroemde koning Sargon de Eerste uit Akkad, een van de steden in het noordelijke deel van Mesopotamië. Sargon is de eerste bouwer van een rijk ter wereld, want hij verovert allerlei stadstaten in Mesopotamië. Echter, de mensen in de zuidelijke steden in Sumer zijn niet blij met deze noordelijke invallen uit Akkad en komen regelmatig in opstand. Om een brug te slaan naar deze mensen stelt Sargon zijn enige dochter, Enheduanna, aan als hogepriesteres van de maangod in Ur, de hoogste religieuze positie die er is.

Enheduanna begint met het verzoenen van de oudere Sumerische cultuur met de nieuwere Akkadische. Zij schrijft 42 religieuze hymnen en 3 epische gedichten die de mythologieën van de verschillende steden combineren. Zij prijst de tempel van elke stad, de eigenschappen van de berschermgod(in) van elke stad en legt de relatie uit tussen de verschillende goden en godinnen.

Bovenal maakt zij de goden en godinnen menselijker. Waar ze voorheen afstandelijk waren, lijden zij nu. Zij vechten, hebben lief en geven gehoor aan menselijke verzoeken. Daarmee zal Enheduanna een enorme invloed hebben op de Hebreeuwse Bijbel, christelijke hymnen en de epische gedichten van Homeros.

Hoe verloopt het verdere leven van Enheduanna? Wat speelt er in het Mesopotamië van de 23e eeuw voor onze jaartelling? Hoe is het schrift eigenlijk ontstaan? Zitten er ook nadelen aan schrijven? En wat betekent schrijven eigenlijk voor jou?

Foto: Enheduanna, geïllusteerd door Laura White speciaal voor deze lezing, auteursrecht Laura White